Wszechświat stał w pokoju świąteczną choinką

„WSZECHŚWIAT STAŁ W POKOJU ŚWIĄTECZNĄ CHOINKĄ”

W niedzielę 15 grudnia 2013r. o godz. 11.00 w Galerii Oficyna przy Muzeum Kresów w Lubaczowie została otwarta wystawa „Wszechświat stał w pokoju świąteczną choinką”. Autorką wystawy jest Małgorzata Oleszkiewicz - st. kustosz Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie.

Atmosfera zbliżających się Świąt Bożego Narodzenia przyciągnęła do Muzeum liczną publiczność. Przybyli także: starosta lubaczowski Józef Michalik, burmistrz Lubaczowa Maria Magoń oraz dyrektor senior Muzeum Kresów w Lubaczowie dr Zygmunt Kubrak. Tradycyjnie gości przywitał dyrektor Muzeum Stanisław Piotr Makara. Głos zabrał także starosta Józef Michalik. W swoim wystąpieniu zwrócił m.in. uwagę na urodę polskich tradycji świątecznych oraz podkreśli znaczenie kultywowania także tych lokalnych zwyczajów. Z kolei Małgorzata Oleszkiewicz – komisarz wystawy omówiła najważniejsze zagadnienia związane z historią i tradycją bożonarodzeniowego drzewka.
Choinka to najbardziej dziś spotykana chodź historycznie najmłodsza ozdoba domów w czasie świąt. Przywędrowała do Polski na przełomie XVIII/XIX w. wraz z niemieckimi protestantami. Zwyczaj ustawiania ustrojonego drzewka wigilijnego znano w Niemczech już w XV w. W Polsce choinka przyjęła się początkowo w miastach: „pod strzechy” trafiła dopiero w latach 20 XX w.
Wystawę wyróżnia kilka wątków tematycznych. Punktem wyjścia jest wszechświat składający się z wielu światów, niejednorodych, odrębnych bytów, ale też wzajemnie się przenikających. Opowieść o polskich choinkach składa się właśnie z takich odrębnych rozdziałów - światów.
Ekspozycję otwiera aranżacja miejskiego, przedświątecznego targu z pierwszej połowie XX w. W głównej sali zobaczyć można trzy choinki. Pierwsza we wnętrzu mieszczańskiego salonu z przełomu XIX/ XX w. ustrojona w mnóstwo smakołyków i ozdób: jabłka, pierniczki i inne ciasteczka, cukierki w kolorowych papierkach, orzechy włoskie powlekane pozłotką, ozdoby z kolorowego papieru, łańcuchy ze słomy i skrawków bibuły, anioły z drukowanymi główkami.
Obok choinki, wysoko u sufitu podłaźniczka – starsza od choinki, inna zielona ozdoba domów w czasie świąt. Podłażniczka, zwana także bożym drzewkiem, wiechą, jutką bądź sadem - w zależności od regiony to ścięty wierzchołek świerku, sosenki lub jodełki, na którym zawieszano jabłka, włoskie orzechy, pierniczki, kuliste światy z kolorowych opłatków.
Kolejne drzewko to choinka polska, ubrana wyłącznie w ręcznie robione ozdoby, oparte na bożonarodzeniowym i obrzędowym wystroju polskich chat, tak jak pisała Maria Gerson – Dąbrowska:
Ciągłe nawoływanie, aby pozbyć się cudzoziemskich wzorów i wyrobów, oraz głębokie przekonanie, iż w naszem zdobnictwie narodowem mamy źródło niewyczerpane pomysłów estetycznych, skłoniły mnie do zrobienia próby unarodowienia choinki, stworzenia „choinki polskiej”, opartej na zdobnictwie chaty polskiej, a zwłaszcza na wszelkiego rodzaju „pająkach”, zawieszanych u pułapu chat w okresach świątecznych.
Są tu m.in.: światy z opłatka, kogutki z wydmuszek, ptaszki z kolorowego papieru, barwne wachlarze, sześcienne wisiorki, pawie oczka i wiele innych ozdób robionych z różnych materiałów, jak wydmuszki jajek, słoma, kolorowy papier, bibuła, paciorki i patyczki.
Wystawę zamyka okazała, oświetlona światełkami choinka z XX w. z niezwykłą różnorodnością, bogactwem ręcznie i misternie wykonanych ozdób z papieru, słomy, koralików, wydmuszek jajek, a także szklanych baniek, zabawek, barwnych łańcuchów, z anielskim włosem.
Odrębne miejsce na wystawie zajmują ozdoby z opłatka – „światy”, które pojawiły się w Polsce w pierwszej połowi XIX w. Zawieszano je pod sufitem, nad stołem wigilijnym. Miały one chronić ludzi i ich dobytek przed wszelkim złem oraz zapewnić szczęście i dobrobyt w nadchodzącym roku.
Jeszcze inne „światy” można podziwiać w gablotach: świat szopek pod choinkę, świat druków (główki aniołków), świat zabawek z drewna na choinkę, świat szklanych arlekinów, pajacyków, zwierzątek, grzybków, parasolików, bucików i inne cudeńka.
Prezentowane na wystawie ozdoby pochodzą z kolekcji prywatnej Janusza Oleszkiewicza. W skład kolekcji wchodzą oryginalne ozdoby z lat 20. i 30. XX w., drukowane i wykonywane ręcznie, szklane ozdoby choinkowe: polskie, czeskie, niemieckie, z II połowy XX w. (część to repliki XIX-wiecznych). Są tu też koralikowe pajace i inne ozdoby z Jablonexu.
Zwiedzając wystawę warto także zwrócić uwagę na kącik edukacyjny przygotowany z myślą o najmłodszych gościach, z warsztatem czyli potrzebnymi materiałami do wykonania tradycyjnych ozdób choinkowych. Znaleźć tu można różnorodne papiery, bibułę, krepinę, słomki, opłatki oraz wzorniki i inne druki edukacyjne.

Serdeczne, świątecznie Państwa zapraszamy!